Czy wiesz, że gdy będziesz teraz spacerować ulicą Belwederską w Warszawie, przejdziesz obok zabytku? Mowa o budynku Uniwersum, czyli dawnego Domu Książki. Ikona polskiego brutalizmu została właśnie wpisana do rejestru, o czym poinformował Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Co to właściwie oznacza w praktyce? Wyjaśniamy.
Z tekstu dowiesz się:
- Gdzie dokładnie znajduje się budynek Uniwersum w Warszawie?
- Dlaczego Uniwersum został wpisany do rejestru zabytków?
- Jaka była pierwotna funkcja tego budynku i jak zmieniała się z czasem?
- Kto zaprojektował Uniwersum i jakie nagrody otrzymał ten projekt?
- Jakie cechy architektoniczne sprawiają, że budynek jest wyjątkowy?
- Co aktualnie znajduje się w dawnym Domu Książki?
Warszawski Uniwersus został wpisany na listę zabytków
Znajdujący się na pograniczu Śródmieścia i Mokotowa (róg Belwederskiej i Gagarina) Uniwersus w lipcu 2025 stał się zabytkiem. Budynek zaprojektowany przez Leszka Sołonowicza miał promować radziecką myśl techniczną. Został on wzniesiony w latach 1975-1980 i chciano, by został trzecim obiektem w okolicy, zarządzanym przez ZSRR (podobnie jak ambasada oraz biuro radcy handlowego). Wybudowano go, wyburzając wcześniej XIX-wieczny dom opieki, połączony z ogólnodostępną kaplicą.
Warto wiedzieć, że ostatecznie zdecydowano, by Uniwersus stał się Domem Książki. Projekt architekta zrealizowało Miejskie Biuro Projektów „Progrim”. Wielkie otwarcie miało miejsce w połowie stycznia 1981 roku. Dom Handlowy funkcjonował aż do lat 90. Gdy zlikwidowano przedsiębiorstwo, budynek trafił w prywatne ręce. Od tego momentu był przekształcany według potrzeb nowych najemców. Aktualnie w obiekcie mieści się zespół studiów posprodukcji dźwięku i obrazu.
Dlaczego zdecydowano się wpisać warszawski Uniwersus do rejestru zabytków? Jak twierdzi konserwator, wartość artystyczna tej realizacji była już dostrzegana na etapie projektu. Dodajmy, że budynek otrzymał w przeszłości dwie nagrody – „Sześcian roku” (1975 rok) oraz „Mister Warszawy (1980 rok).
Jako stosunkowa późna realizacja (1980) Universus uznawany jest za jedną z ostatnich tak znaczących budowli na terenie Warszawy utrzymanych w duchu modernizmu (rygoryzm podziałów geometrycznych) oraz jeden z nielicznych przykładów polskiej interpretacji brutalizmu (monumentalizm bryły, surowość formy, świadomy antyestetyzm) – przyznał konserwator.
5 polskich hoteli wśród najlepszych na świecie. Ranking La Liste 2025
Co w praktyce oznacza wpisanie Uniwersusa na listę zabytków? Przede wszystkim ochronę przed wyburzeniem oraz nieodpowiednią przebudową. Ponadto daje możliwość skorzystania z dofinansowań konserwatorskich.
fot. IG @budov.arch
fot. IG @filipbramorski
