Nagrody literackie rzadko budzą tak jednomyślny zachwyt, jak w tym roku. Gdy ogłoszono laureatkę Nagrody Nike 2025, na sali zapanowała cisza, a potem – owacja na stojąco. Eliza Kącka udowodniła, że literatura może mówić cicho, a jednocześnie poruszać najgłębsze struny naszego doświadczenia. Jej książka „Wczoraj byłaś zła na zielono” nie tylko zdobyła serca jury, ale i tysięcy czytelniczek i czytelników. Kim jest Eliza Kącka? Książki, nagrody i nie tylko – dziś przyglądam się tej autorce.
W tym artykule przeczytasz:
- dlaczego Eliza Kącka zdobyła Nagrodę Literacką Nike 2025 i co wyróżnia jej zwycięską książkę;
- kim jest autorka – jej droga od literaturoznawczyni do jednej z najważniejszych pisarek pokolenia;
- lista najpopularniejszych książek Elizy Kąckiej – idealna, jeśli chcesz zacząć swoją przygodę z jej twórczością;
- wskazówki, jak czytać Kącką, by naprawdę poczuć jej literacką siłę;
- dlaczego jej pisarstwo rezonuje z kobietami i nową falą polskiej eseistyki.
Nike 2025 dla Elizy Kąckiej — dlaczego to zwycięstwo ma taką wagę?
W niedzielny wieczór, 5 października 2025, podczas gali ogłoszono laureatkę Nike – wyróżnienia, które od lat traktuję jako jeden z najważniejszych barometrów polskiej literatury. Jury doceniło „Wczoraj byłaś zła na zielono” Elizy Kąckiej jako „opowieść inicjacyjną o przejściu przez jedno z najtrudniejszych doświadczeń”, i pół żartem, pół serio: „literacki raport z projektu Człowiek”.
Co więcej, to nie tylko werdykt jury, ale i czytelnicy zgodzili się z ich wyborem. Książka zdobyła też Nagrodę Nike Czytelników w plebiscycie organizowanym przez „Gazetę Wyborczą”.
W uzasadnieniu podkreślono też, że ta książka „nie odwraca się od czytelnika, przeciwnie — porywa go i zostawia z przesłaniem trafiającym do serc, krzepiącym serca”.
Laureatka otrzyma również statuetkę Nike autorstwa Gustawa Zemły oraz nagrodę finansową w wysokości 100 000 złotych.
Zgodne jury + czytelnicy to znak, że literacki świat potrzebuje dziś książek, które nie boją się emocji, nie boją się pytań, nie boją się spojrzeć w oczy matce, córce, relacji i nazwać, choćby po swojemu.
Wirtualne muzeum skradzionych skarbów kultury – UNESCO otwiera nowy rozdział ochrony dziedzictwa
fot. IG @autorzy.w.obiektywie
Kim jest Eliza Kącka — kim jest? Portret literatki
Warto też przybliżyć osobę Elizy Kąckiej, nie tylko przez jej dzieła, ale także przez to, co w niej fascynuje mnie jako czytelnarkę i redaktorkę.
Oto najważniejsze informacje o polskiej autorce.
- Eliza Maria Kącka urodziła się w 1982 roku w Lidzbarku Warmińskim.
- Z wykształcenia jest polonistką, ukończyła studia humanistyczne (także międzyuczelniane studia humanistyczne).
- Posiada stopień doktora nauk humanistycznych.
- Zajmuje się literaturoznawstwem, krytyką literacką, eseistyką, felietonami.
- Była (i bywa nadal) związana z „Tygodnikiem Powszechnym” jako felietonistka i współpracowniczka.
- W dorobku ma zarówno teksty akademickie (monografie, prace literaturoznawcze) jak i prozę, eseje, felietony.
- W wywiadach mówi, że to bycie mamą – i relacja z córką – stało się swoistym katalizatorem narracyjnym. Jak sama przyznaje: „córka wyzwoliła we mnie pisarkę”.
- Jej książka „Wczoraj byłaś zła na zielono” opowiada o macierzyństwie z perspektywy relacji z córką w spektrum autyzmu – choć, co istotne, słowo „autyzm” w tekście nie pada ani razu.
- W swoich esejach i prozie często eksploruje temat języka, wielości idiomów, niuansów komunikacji – o tym, co zostaje między słowami, gestami, niedomówieniami.
- Jej sposób pisania bywa nazywany „autofikcją” lub „biografią uczestniczącą” – to nie jest klasyczna autobiografia, ale literatura, która towarzyszy, pyta, przekornie unika prostych definicji.
Dla mnie to postać nieoczywista, balansująca między światem nauki i literatury, między badaniem tekstów i pisaniem dla serca i więzi. Pisarka, która nie boi się „zanurzyć”.
fot. IG @autorzy.w.obiektywie
Najważniejsze książki Elizy Kąckiej – moje subiektywne rekomendacje
Poniżej zebrałam tytuły, które warto poznać jako punkt startowy do poznania literackiego dorobku Elizy Kęckiej.
Wczoraj byłaś zła na zielono (2024) – esej/literacki reportaż, który przyniósł jej Nagrodę Nike 2025 oraz uznanie czytelników.
fot. empik.com
Idiomy. Eseje (2023) – zbiór esejów, w którym autorka bada związki języka, doświadczenia, komunikacji.
fot. bonito.pl
Po drugiej stronie siebie (2019) – zbiór prozy, opowiadań, refleksji o tożsamości, cieniach „ja”.
fot. bonito.pl
Elizje (2017) – jedna z wcześniejszych prób prozatorskich, gdzie autorka kreśli relacje, fragmenty świata, punktuje napięcia między imionami i osobami.
fot. empik.com
Lektura jako spotkanie. Brzozowski – tekst – metoda (2017) – pozycja naukowa, istotna, jeśli chce się zrozumieć literaturoznawczy wymiar jej myślenia.
fot. bonito.pl
Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida (2012) – praca naukowa, która pokazuje jej korzenie w literaturoznawstwie.
fot. tezeusz.pl
Jeśli miałabym podsumować w kilku zdaniach, co łączy te tytuły, powiedziałabym tak: relacje – między językiem i milczeniem, między matką i dzieckiem, między tekstem a doświadczeniem. I poszukiwanie – sposobów komunikacji, których często brakuje.
Na co zwrócić uwagę, czytając Elizę Kącką? Moje drobne wskazówki
- W „Wczoraj byłaś zła na zielono” uważajcie na gesty, pauzy, ciche momenty. To nie jest książka, którą się „przeleci” – ona się dopiero buduje w kontakcie z czytelnikiem.
- Nie spodziewajcie się linearnej narracji. Kącka często zaczyna w środku, przeskakuje w czasie, wraca, zastyga nad jednym zdaniem.
- Zastanówcie się nad „różnicą idiomów” — co to znaczy mówić jednym językiem, a słyszeć inny. To temat, który przewija się przez jej eseje i prozę.
- Bądźcie otwarci na niedopowiedzenia. Ona nie zamyka tematów, zostawia przestrzeń na to, co czytelnik sam doda, sam pomyśli, sam poczuje.
fot. IG @nagrodaliterackagdynia
Czytaj także: Wojciech Fibak otwiera muzeum sztuki współczesnej
Zdjęcie główne: IG @autorzy.w.obiektywie
